-moz-user-select:none; -webkit-user-select:none; -khtml-user-select:none; -ms-user-select:none; user-select:none;

Sunday, July 28, 2013

ਕਾਂ



ਸੰਜੀਵ ਛਾਬੜਾ

ਮਾਣੋ ਬਿੱਲੀ ਦੀ ਉਸ ਘਰ ਨਾਲ ਪ੍ਰੀਤ ਸੀ। ਜਦ ਬਿੱਲੀ ਉਸ ਘਰ ਦੀ ਦਹਿਲੀਜ ਲੰਘੀ ਤਾਂ ਉਸ ਵਕਤ ਕੁਝ ਕਾਂ ਦੇਖਦੇ ਪਏ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੁਝ ਦੇਰ ਬਾਦ ਰੌਲਾ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਬਿੱਲੀ ਵਿਚਾਰੀ ਕਿੱਧਰੇ ਜੋਗੀ ਨਾ ਰਹੀ। ਇੱਜ਼ਤ ਦੀ ਮਾਰੀ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਛੱਡਣਾ ਪਿਆ।
ਅੱਜ ਵੀ ਇੱਕ ਬਿੱਲੀ ਲੰਬੜਾਂ ਦਾ ਦਰ ਲੰਘ ਰਹੀ ਸੀ। ਅੱਜ ਫਿਰ ਕਾਂ ਦੇਖਦੇ ਪਏ ਸਨ। ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਰੌਲਾ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ। ਬਲਕਿ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰ ਲਈਆਂ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ, ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਕਹਾਂਗੇ, ਬਿੱਲੀ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਦੇਖੀ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਰੌਲਾ ਕੀ ਪਾਈਏ
                                        -0-

Sunday, July 14, 2013

ਸਾਈਕਲ ਵਾਲਾ ਮੁੰਡਾ



ਹਰਦੇਵ ਚੌਹਾਨ

ਨਾ ਚਾਹੁੰਦਿਆਂ ਵੀ, ਵਾਲੀਆ ਮਾਸਟਰ ਲੇਟ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੂਰੇ ਨੌਂ ਵਜੇ ਬੱਸ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸਕੂਲ ਵਾਲੇ ਅੱਡੇ ਤੇ ਉਤਾਰਿਆ ਸੀ। ਬੱਸ ਚੋਂ ਉਤਰਦਿਆਂ ਸਾਰ ਹੀ ਉਹ ਟਾਂਗਿਆਂ ਵਾਲੇ ਅੱਡੇ ਵੱਲ ਹੋ ਤੁਰਿਆ। ਆਪਣੇ ਨੇਮ ਅਨੁਸਾਰ, ਟਾਂਗੇ ਵਾਲਾ ਵੀ ਭੈਣਜੀਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਹਿਸਾਬ ਵਾਲੇ ਮਾਸਟਰ ਬਲਵਿੰਦਰ ਪਾਲ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਵੇਖਕੇ ਉਸਨੂੰ ਕੁਝ ਹੌਂਸਲਾ ਤਾਂ ਹੋਇਆ, ਪਰ ਮੁੱਖ-ਅਧਿਆਪਕਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਉਸਦਾ ਡਰ ਬਰਕਰਾਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਛੁੱਟੀ ਵੀ ਕੱਟੀ ਜਾਣੀ ਸੀ ਤੇ ਝਿੜਕਾਂ ਵੀ ਪੈਣੀਆਂ ਸਨ।
ਘੜੀ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ ਵਾਲੀਆ ਮਾਸਟਰ ਨੇ ਬਲਵਿੰਦਰ ਪਾਲ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦਾ ਪੈਂਡਾ ਤਹਿ ਕਰਨ ਲਈ ਪੰਝੀ-ਤੀਹ ਮਿੰਟ ਤਾਂ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਹੀ ਜਾਣਗੇ
ਸਾਹਮਣਿਉਂ ਸਾਈਕਲ ਤੇ ਆ ਰਹੇ ਇੱਕ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਵੇਖਕੇ ਬਲਵਿੰਦਰ ਪਾਲ ਨੇ ਵਾਲੀਆ ਮਾਸਟਰ ਦੇ ਮੋਢੇ ਤੇ ਥਪਕੀ ਮਾਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, ਬਣ ਗਈ ਗੱਲ, ਅਸੀਂ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਸਾਈਕਲ ਲੈ ਕੇ ਦਸ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵਾਂਗੇ। ਮੁੰਡਾ ਆਪੇ ਤੁਰ ਕੇ ਆ ਜਾਵੇਗਾ।
ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਰੁਕਣ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਕੇ ਮਾਸਟਰ ਬਲਵਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਾਈਕਲ ਫੜ੍ਹਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ, ਪਰ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਉਸ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ, ਘੰਟੀ ਵਜਾਈ ਤੇ ਬਾਂਹ ਖੜੀ ਕਰਕੇ ਬਿਨਾਂ ਰੁਕਿਆਂ ਇਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਅੱਗੇ ਲੰਘ ਗਿਆ, ਮਾਸਟਰ ਜੀ, ਹੁਣ ਮੈਂ ਸਕੂਲੋਂ ਹਟ ਗਿਆ
ਹੱਕੇ-ਬੱਕੇ ਖੜੇ ਮਾਸਟਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੱਗਿਆ ਜਿਵੇਂ ਸਾਈਕਲ ਵਾਲਾ ਮੁੰਡਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਹੇਠਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਸਮੇਟ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ ਹੋਵੇ।
                                      -0-

Sunday, July 7, 2013

ਛੁਟਕਾਰਾ



 ਜਸਬੀਰ ਢੰਡ

ਮਾਂ ਬਿਆਸੀਆਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਹੇ ਕੋ ਬਚੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਹਾਲਤ ਖਸਤਾ ਹੀ ਹੈ।
ਦਿੱਲੀ ਵਾਲੇ ਮਾਮੇ ਨੂੰ ਗੁਜ਼ਰਿਆਂ ਕਈ ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਮਾਮੀ ਵਿਦਿਆਵਤੀ ਮਾਮੇ ਦੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਨਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦੋ ਮੁੰਡੇ ਹਨ, ਪਰ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਆਪਸ ਵਿਚ ਅਣਬਣ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਮਾਮਾ ਜਿਉਂਦੇ ਜੀਅ ਅੱਧਾ-ਅੱਧਾ ਮਕਾਨ ਦੋਹਾਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਗਵਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਛੋਟਾ, ਕਸਟਮ ਅਫਸਰ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਮਕਾਨ ਕਿਰਾਏ ਉੱਤੇ ਦੇ ਕੇ ਅੱਡ ਪਟੇਲ ਨਗਰ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ।
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਮਾਮੀ ਗੁਸਲਖਾਨੇ ਵਿਚ ਤਿਲਕ ਕੇ ਡਿੱਗ ਪਈ ਸੀ ਤੇ ਚੂਲਾ ਟੁੱਟ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਮੰਜੇ ਜੋਗੀ ਰਹਿ ਗਈ ਸੀ। ਛੋਟੇ, ਕਸਟਮ ਅਫਸਰ ਨੇ ਤਾਂ ਇਹ ਆਖਕੇ ਮਾਮੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੇ ਬੱਚੇ ਛੋਟੇ ਹਨ, ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਦਾ ਡਰ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਨੇ ਮਾਮੀ ਨੂੰ  ਮਿਲਦੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਵਿੱਚੋਂ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਮਹੀਨੇ ਉੱਤੇ ਮਾਈ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਹੀ ਚੌਵੀ ਘੰਟੇ ਮਾਮੀ ਨੂੰ ਸਾਂਭਦੀ। ਆਪ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੰਮਾਂ-ਧੰਦਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਹਲ ਘੱਟ ਹੀ ਮਿਲਦੀ ਸੀ।
ਮੈਂ ਕੱਲ੍ਹ ਹਨੇਰੇ ਹੋਏ ਬਜ਼ਾਰੋਂ ਆਇਆਂ ਤਾਂ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਡੈਡੀ, ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਫੋਨ ਆਇਆ ਸੀ। ਤੁਹਾਡੀ ਮਾਮੀ ਵਿਦਿਆਵਤੀ ਸੁਰਗਵਾਸ ਹੋ ਗਈ।
ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ?ਮੈਂ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ।
ਮੈਨੂੰ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਮਾਤਾ ਲਈ ਇਹ ਸਦਮਾ ਝੱਲਣਾ ਔਖਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਤੀਵੀਆਂ ਭਾਵੇਂ ਬੁੱਢੀਆਂ ਹੋ ਜਾਣ, ਪਰ ਪੇਕਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਭਰਾ-ਭਰਜਾਈਆਂ ਦਾ ਮੋਹ, ਫ਼ਿਕਰ ਕਰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਐਵੇਂ ਸੁਣ ਕੇ ਵਿਰਲਾਪ ਕਰੇਗੀ।
ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਤਾਂ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ।ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਸਰਸਰੀ ਜਿਹੇ ਕਿਹਾ।
ਫੇਰ? ਮਾਤਾ ਰੋਈ ਕੁਰਲਾਈ ਨੀਂ?
ਨਾਂ…ਹ! ਉਹ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦੀ, ‘ਚਲੋ! ਛੁੱਟ ਗਈ ਦੋਜਖ ਤੋਂ’…!
ਮੇਰੇ ਸਿਰ ਤੋਂ ਜਿਵੇਂ ਬੋਝ ਜਿਹਾ ਉੱਤਰ ਗਿਆ।
ਮਾਂ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਹੀ ਪਈ ਹੋਈ ਸੀ, ਬੇਅਵਾਜ਼। ਲਾਈਟ ਜਗਾਈ ਤਾਂ ਵੇਖਿਆ, ਉਹ ਮੂੰਹ ਸਿਰ ਵਲ੍ਹੇਟੀ ਪਈ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸੁਬਕ ਰਹੀ ਸੀ। ਸਰ੍ਹਾਣੇ ਦਾ ਇਕ ਪਾਸਾ ਗਿੱਲਾ ਸੀ।
                                    -0-
                                                                                                            
                                                                           




Monday, July 1, 2013

ਜਸ਼ਨ



ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਨੂਰ

ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵੱਲੋਂ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰੁਖ ਅਖਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਮਨਜੀਤ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਕੁਝ ਗਲਤ ਵੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ। ਪਿਛਲੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਤੋਂ ਉਹ ‘ਮਾਪੇ-ਅਧਿਆਪਕ ਸਭਾ’ ਫੰਡ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਮਹੀਨਾ ’ਤੇ ਇਸ ਸਕੂਲ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਖਤ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਾ ਰਹੀ ਸੀ।
ਨਵਾਂ ਤਨਖਾਹ ਕਮਿਸ਼ਨ ਲਾਗੂ ਹੋ ਜਾਣ ਨਾਲ ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਤਨਖਾਹਾਂ ਵਿਚ ਬੇਤਹਾਸ਼ਾ ਵਾਧਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੱਕੋ ਵਾਰੀ ਛੇ-ਛੇ, ਸੱਤ-ਸੱਤ ਹਜ਼ਾਰ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਅਤੇ ਬਕਾਇਆ ਅੱਡ ਬਣਦਾ ਸੀ। ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਦੀ ਤਨਖਾਹ ਤਾਂ ਪੰਜਾਹ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜਾ ਪਹੁੰਚੀ ਸੀ। ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੀਨੀਅਰ ਜਮਾਤਾਂ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਗਿੱਧੇ ਸਮੇਤ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਆਈਟਮਾਂ ਮਨਜੀਤ ਨੇ ਹੀ ਤਿਆਰ ਕਰਵਾਈਆਂ ਸਨ। ਉਹ ਖੁਦ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚ ਮੋਹਰੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੀ ਸੀ।
ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਚੱਲਿਆ। ਨਾਲੋ-ਨਾਲ ਚਾਹ-ਪਾਣੀ, ਠੰਡਾ-ਮਿੱਠਾ ਵੀ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ। ਅੰਤ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਰੱਖੇ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਮਨਜੀਤ ਦੀ ਅੱਜ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਮਨਜੀਤ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਭਰ ਆਇਆ ਸੀ।
ਤੇ ਇਹੀ ਖੁਸ਼ੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਵੱਲ ਖਿੱਚ ਕੇ ਲੈ ਗਈ ਸੀ। ਗਰੀਬ ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਲਾਇਕ ਕੁੜੀ ਮਨਜੀਤ ਨੂੰ ਬੱਸ ਰਾਹੀਂ ਆਉਣਾ-ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਕਿਰਾਏ-ਭਾੜੇ ਅਤੇ ਚਾਹ ਆਦਿ ਉੱਤੇ ਹੀ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪੰਜ ਸੌ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਕੱਲ ਦੇ ਸੁਖਾਵੇਂ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਏਨੇ ਕੁ ਰੁਪਏ ਵਧਾ ਦੇਣ ਦੀ ਉਸ ਨੇ ਅੱਜ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਨੂੰ ਸਨਿਮਰ ਗੁਜ਼ਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਬੇਟੇ, ਇਹ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ।ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੇ ਗਏ ਸ਼ਬਦ ‘ਬੇਟੇ’ ਵਿਚ ਅਪਣੱਤ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਕੋਈ ਅਗਲਾ ਸਵਾਲ ਵੀ ਕਰਦੀ। ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਨੇ ਤਾਂ ਉਸ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੇ ਮੇਜ ਦੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੇ ਥੱਲੇ ਰੱਖੇ ਟਾਈਮ-ਟੇਬਲ ਵੱਲ ਦੇਖਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਪੀਰੀਅਡ ਛੱਡ ਕੇ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ ਆ ਪਹੁੰਚੀ ਹੋਵੇ।
ਅੱਠਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸੱਤ ਪੀਰੀਅਡ ਉਸ ਦੇ ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਖਾਲੀ ਪੀਰੀਅਡ ਵਿਚ ਹੀ ਆਈ ਸੀ।
ਹੱਕੀ ਬੱਕੀ ਹੋਈ ਮਨਜੀਤ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਜਾਂਦੀ ਹੋਈ ਨੂੰ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਸੁਣਾ ਕੇ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਟੀਚਰ ਤਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਤਨਖਾਹ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੈਗੇ ਐ, ਤੇ ਤੁਸੀਂ… ਅਧੂਰਾ ਵਾਕ ‘ਸਾਹਿਬ’ ਦੇ ਨੱਕ ’ਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਫੂੰਕਾਰੇ ਵਿਚ ਜਿਵੇਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।
ਤੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਮਨਜੀਤ ਦਾ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਖਾਲੀ ਪੀਰੀਅਡ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਟਾਈਮ-ਟੇਬਲ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
                                      -0-